آمار مهاجرت زنان ایرانی به خارج از کشور که به ویژه در چند سال اخیر روندی افزایشی داشته هشداری از چگونگی موقعیت زنان در کشور است که افزون بر محرومیت‌های علمی، سیاسی، اقتصادی، شغلی و معیشتی، هر روز با تنگناها و محدودیت‌های قانونی و تبعیض‌های اجتماعی نیز روبرو هستند.
سایت زنان بررسی می کند: با این که این آمار را با اعداد و ارقام نمی توان به درستی بیان کرد، اما شواهد حاکی از تمایل روز افزون زنان برای ترک کشور به منظور دسترسی به فرصت‌هائی برای پیشرفت، بهبود شرایط زندگی، ارتقای شغلی و موقعیت اجتماعی است.
آمارهای رسمی مرکز آمار ایران نشان می دهد که حدود ۶۰ درصد از زنان تحصیلکرده ایرانی بیکارند، یعنی سهم آن‌ها از اشتغال در کشور تنها ۱۹ درصد است. به باور پژوهشگر مطالعات زنان دکتر نیره توکلی، مهمترین علت بیکار ماندن زنان این است که جامعه اشتغال زنان را جدی نمی گیرد. به گفته وی فرهنگ سنتی حاکم برجامعه و تصورات حاکم بر فرهنگ مرد سالار در کشور روی روابط اجتماعی زنان اثر می گذارد. افزون بر آن، سیاست گذاری‌ها و برنامه ریزی‌ها، قانون گذاریچ‌ها و اقدامات اجرائی در کشور درست مغایر با تثبیت هویت زنان و اعتبار بخشی به آنان در جامعه است.
داده‌های مرکز آمار ایران حاکی از آن است که در فاصله سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ سهم زنان از مهاجرت خارج از کشور ۴۵ درصد بود، اما این رقم در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ به ۴۷ درصد رسید. گزارش صندوق بین المللی پول نشان می دهد که در میان بیش از ۵۰ کشور در حال توسعه، ایران در مهاجرات نخبگان رتبه اول را دارد و هر سال بیش از ۱۹۰ هزار تحصیل کرده ایرانی از کشور خارج می شوند که بیش از ۵۰ درصد آن‌ها دختران و زنان هستند. در همین زمینه، استادیار جمعیت شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، علی پژهان بر این باور است که ایران از نظر مهاجرت دانشجوئی رتبه اول در جهان را دارد و لازم است به مولفه مهاجرت که با سیاست‌های جمعیتی گرده خورده است بیشتر توجه شود.
بیشتر بخوانید:
در حالی که کارشناسان به درستی عواملی چون مشکلات معیشتی، فقر، بیکاری، عدم حمایت دولت از کارآفرینی و اشتغال، تحریم‌های اقتصادی و نبود امنیت شغلی را به عنوان علل اصلی مهاجرت به خارج از کشور نام می برند برای زنان فرار از نابرابری‌هائی که هر روز با آن روبرو هستند و محدودیت‌هائی که از بافت سنتی جامعه سرچشمه گرفته و آنان را از رسیدن به جایگاه برحق خود باز می دارد بزرگترین دلیل برای پناهندگی به کشورهائی است که برای آنان فرصت‌های برابر و موقعیت‌های شغلی مناسب فراهم کرده و نوید آینده‌ای بهتر را می دهد. براساس سالنامه مهاجرت ایران، آمار چهار سال اخیر نشان می دهد که ۴۰ درصد از پناهجویان ایرانی زنان بوده‌اند.
زنان به دلایل مختلف ناچار به ترک وطن می شوند. برای گروهی مهاجرت وسیله‌ای برای ترقی و بکارگرفتن توانائی‌های فردی است که مواجهه با محدودیت‌های دسترسی به فرصت‌های اجتماعی و شغلی آنان را وادار به مهاجرت می کند. گروهی دیگر در جست و جوی فرصت‌های تحصیلی بهتر و عده‌ای نیز به دلايل خانوادگی اقدام به مهاجرت می کنند. اما برای طیف گسترده‌ای از زنان محدودیت‌های اجتماعی و نگاه تبعیض آمیز به حقوق و موقعیت آنان و در حالی که سیاست‌های کشور راهی برای مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زنان باقی نگذاشته است دلایلی است که آنان را ترغیب به مهاجرت می کند.
مهاجرت زنان و دختران جوان نباید تنها از جنبه آماری از دست دادن دختران و تاثیر آن بر بحران جمعیت کشور مورد توجه مسئولان قرار گیرد و این که با کاهش ازدواج و باروری «اگر دختران نسبت به مهاجرت اقدام کنند تاثیر بدتری در ازدواج خواهد گذاشت.» وقتی جامعه تنها وظیفه اصلی زن را مادری، همسری و خانه‌داری بداند و برای انجام بسیاری از کارهائی که در جوامع دیگر قسمتی از زیست طبیعی زنان است نیاز به اجازه همسر داشته باشد و درجائی که فردیت زن با فرهنگ سنتی سازگاری ندارد و هرگونه تبعیض و محدودیتی که به بهانه دین، فرودستی زن و فرادستی مرد را تقویت کند لازم الاجرا باشد، شکی نیست که زنانی که از نداشت آزادی و جایگاه بر حق در خانواده و اجتماع محرومند به دنبال فرصت‌هائی که عاری از نگاه مرد سلارانه باشد و محیطی که بتواند استعدادهای آن‌ها را شکوفا کند خواهند رفت.
متاسفانه مسئولان کشور چشم خود را بر موج هشدار دهنده مهاجرت تحصیلکردگان و نخبگان و به ویژه زنان در رده‌های پزشکی و علمی بسته‌اند و گفتمان‌هائی که در سطح برخی مسئولان انجام می شود و رفتاری‌هائی که به تبع این گفتمان‌ها نسبت به زنان اعمال می شود بیشتر و بیشتر منجر به فرار زن‌ها می شود، گفتمان‌هائی که به باور معصومه ابتکار گفتمان تحجر و گفتمانی است که ترقی زن را برنمی‌تابد و به هر دلیلی یک نگاه مردسالارانه حاکم است و زن را درجه دو می‌بیند و حضور زن در عرصه‌های اجتماعی و حضور موفق زنان در ابعاد مختلف را صلاح نمی داند.
در ماه‌های آغازین کار دولت سیزدهم مقاله‌ای با عنوان « زنان مردمی و انقلابی کجایند؟» را در سایت منتشر کردیم. در آن مقاله طیبه سیاوشی از دولت سیزدهم خواسته بود که جلوی شیب تند مهاجرات زنان متخصص ایرانی به خارج کشور را بگیرد، بدون عینک سیاسی به دستاوردهای حوزه زنان نگاه کند تا بتواند به ساخت منابع انسانی و سرمایه اجتماعی کشور کمک کند.
